Hoe ingeburgerd is de autoluwe zone?

In een doordeweeks persbericht maakte waarnemend burgemeester Alexander Vandersmissen (Open VLD) zich sterk dat de autoluwe zones in onze binnenstad steeds beter ingeburgerd geraken omwille van de forse daling met 33 procent van het aantal overtredingen. Dat lijkt – van ver – steek te houden. Van iets dichterbij is die daling allicht veel minder scherp. Een één-op-één-vergelijking is moeilijk, geeft het kabinet van de burgemeester toe, maar blijft erbij dat het totaalbeeld gunstig evolueert in de vermelde grootteorde.

Foto: bronzen uil nabij de Sint-Romboutstoren

“Een derde minder overtredingen betekent dat het autoluwe karakter van de binnenstad steeds beter gerespecteerd wordt,” klonk het trots in een persbericht dat de Mechelse waarnemend burgemeester Alexander Vandersmissen onlangs liet versturen. Vorig jaar registreerde de ANPR-bewaking bij de Mechelse autoluwe zones ongeveer 20.000 overtredingen. Een jaar dààrvoor waren dat er zowat 30.000. “Deze evolutie komt de leefbaarheid van de binnenstad en de aantrekkelijkheid van het commercieel centrum ten goede en daar is het ons om te doen”, liet onze waarnemende burgervader optekenen in zijn persbericht.

Deze evolutie komt de leefbaarheid van de binnenstad en de aantrekkelijkheid van het commercieel centrum ten goede en daar is het ons om te doen
Persbericht waarnemend burgemeester Alexander Vandersmissen

1-op-1

Wat het persbericht van burgemeester Vandersmissen er niet bij vertelt, is dat die daling met 33 procent – of ongeveer 10.000 overtredingen ten opzichte van 2019 – zowat overlapt met het aantal overtreders die de ANPR-camera van de fel besproken én ondertussen alweer verdwenen ‘Knip’ op de Kruisbaan in datzelfde jaar 2019 registreerde.

De ANPR-camera op de Kruisbaan registreerde in 2019 één derde van alle overtredingen tegen het autoluwe gebied. Doordat deze camera in 2020 verdwenen was, lijkt de daling in 2020 misschien virtueel, maar dat is ze niet. Al is ze hoogstwaarschijnlijk veel minder scherp dan die 33 procent. Het totaalcijfer 30.625 voor 2019 namen we over uit het persbericht van de burgemeester. Het GASAM-jaarverslag vermeldt weliswaar 29.464 maar dat verschil is te wijten aan het feit dat de burgemeester de cijfers gebruikte van het aantal pv’s dat door de politie is overgemaakt aan de interlokale vereniging GASAM van 12 gemeenten. “De cijfers die GASAM publiceert, zijn de cijfers van pv’s die effectief zijn doorgestuurd naar de overtreders. Dit cijfer zal steeds lager liggen dan het totaal aantal door politie geregistreerde pv’s”, verduidelijkt de kabinetschef van de burgemeester Tom Lamberts. De voorgaande jaartallen zijn telkens GASAM-cijfers en dus een lichte onderschatting. (Bron data: GASAM-jaarverslagen en het persbericht van waarnemend burgemeester Alexander Vandersmissen)

“Het wegvallen van de camera Kruisbaan heeft natuurlijk de vermelde impact op het totaalcijfer”, reageert Tom Lamberts, de kabinetschef van burgemeester Vandersmissen. “Omgekeerd zijn er in 2020 camera’s bijgekomen door de uitbreiding van de autoluwe zone. Die zorgen dan weer voor extra hits ten opzichte van 2019. Bovendien waren niet alle camera’s gedurende de hele periode operationeel. Dat zorgde voor een onderrapportage in 2019. Al die variabelen en het feit dat de contouren van de autoluwe zone veranderlijk zijn maakt een één-op-één-vergelijking moeilijk.”

Al die variabelen en het feit dat de contouren van de autoluwe zone veranderlijk zijn maakt een één-op-één-vergelijking moeilijk
Kabinetschef burgemeester Vandersmissen

Bocht

Toch is de daling op zich niet per se virtueel. Al is de specifieke reden veel minder helder in te schatten omdat er dan bijvoorbeeld ook vergelijkbare data nodig zijn over de verkeersdrukte, het moment waarop een camera defect is en de wegwerkzaamheden in de buurt.

Waarnemend burgemeester Vandersmissen op de lokale televisiezender RTV: “We zien ook in de maanden dat er geen lockdown was en voor de uitbraak van de corona-pandemie dat er een daling is in die overtredingen en dat is toch wel een goede zaak. Dat betekent dat het autoluwe karakter van onze autoluwe binnenstad, van onze winkelzone, meer en meer ingeburgerd geraakt.” (Schermafbeelding: RTV-reportage – Fors minders boetes in autoluwe Mechelse binnenstad)

“Maar de conclusie dat het totaalbeeld gunstig evolueert en in vermelde grootteorde blijft zeker wel overeind”, houdt het kabinet vol. “De straten waar er een toename lijkt te zijn in 2020 wijzen op een onderrapportage in 2019 omdat de camera’s niet de hele periode operationeel waren.”

Om dit argument kracht bij te zetten, geeft het kabinet een overzicht van 8 camera-zones mee die volgens haar een vergelijking toelaten. De 3 camera’s die in 2019 lagere totalen scoorden dan in 2020, wijt het kabinet aan onderraportering doordat de camera’s niet die hele periode operationeel waren.

Dit zijn de ANPR-camera’s die volgens het kabinet vergelijkbare data opleverden voor 2019 en 2020. De 3 (rode) pieken voor 2020 zijn volgens het kabinet te wijten aan onderraportering door niet-werkende camera’s. (Bron data: Kabinet burgemeester Vandersmissen)

Zo kom je, als je slechts rekening houdt met 5 autoluwe zones (van een totaal van 12 zones die data opleverden tijdens beide jaren, nvdr.) op een daling van 31% uit. Maar dat percentage houdt dan weer totaal géén rekening met verkeersdrukte én de Corona-situatie waardoor er in 2020 minder verkeer op de baan was…

Het kabinet noemt in een reactie aan de redactie 5 autoluwe zones vergelijkbaar voor 2019 en 2020. Het totaal aantal pv’s voor deze zone-selectie daalde met 31% in 2020. Komen we zo alsnog in de buurt van 33%? Welnee, het effect van de verkeersdrukte is hierin niet verrekend. (Bron data: Kabinet burgemeester Vandersmissen)

Ook de daling met 31% voor deze 5 zones toewijzen aan het feit dat het autoluwe karakter van de binnenstad steeds beter gerespecteerd wordt, is veel te kort door de bocht.

Leren uit data is van wezenlijk belang om een stad behoorlijk te besturen. Willen we het stadsbestuur degelijk kunnen controleren dan moeten we zelf ook leren om statistisch te redeneren. In les 2 van onze lessenreeks geen paniek het is maar statistiek illustreren we het belang om ook de achterliggende data, waarop een ferme claim uit een persbericht steunt, tegen het licht te houden. Vaak zitten die cijfers niet bij het persbericht en dat moet je er wel achteraan. Doe je dat niet, dan geef je je blind over aan het verhaal van de organisatie die het persbericht uitstuurde.

In het legendarische VRT-programma BASTA (2010) illustreerden de Neveneffecten – geïnspireerd door het boek Flat Earth News van Nick Davies – hoe vlot persberichten op basis van opmerkelijke, verzonnen data en een fictief onderzoeksbureau (Data Driven) door de media werden opgepikt. Iets waarover vandaag geen enkele social mediagebruiker zich nog verbaast. Toch kun je maar beter élk datagedreven persbericht kritisch tegen het licht houden.