Het voormalige Mechels college wist al op 9 november 2018 dat het lokale oefenterrein van de brandweer vervuild was met PFOS. Dat blijkt uit een uittreksel uit de notulen over de resultaten en de kosten van bijkomend onderzoek naar de bodemverontreiniging van de site. “Maar OVAM heeft nooit een alarmsignaal gegeven over het risico van PFOS ten aanzien van Stad Mechelen”, reageert titelvoerend burgemeester Bart Somers. (wordt vervolgd)
Foto: opkikkertje uit de winkelwandeltentoonstelling van Sjarabang vzw
Hou dit artikel op onze site in de gaten: we verwachten geregeld een nieuwe update.
Nu PFOS het nieuws domineert, haastte ook Stad Mechelen zich eerder deze week om klaarheid te scheppen over de PFOS-terreinen op haar grondgebied. Naast de DuPont-site is dat ook voor het oude oefenterrein van de voormalige brandweerkazerne in de Dageraadstraat het geval. PFOS is namelijk te linken aan het gebruik van een type van blusschuimen dat in 2012 verboden werd.
Was het nu ‘18 of ‘19?
In haar communicatie aan de buurt liet de stad weten dat er na de verhuis van de brandweer (in oktober 2019, red.) een bodemonderzoek werd uitgevoerd op de site. Daaruit bleek dat er ook PFOS en PFOA aanwezig is, valt te lezen op de stedelijke website.
Na de verhuis van de brandweer werd een bodemonderzoek uitgevoerd op de site. Hieruit bleek dat er ook PFOS en PFOA aanwezig is. In afwachting van de volledige resultaten van het vervolgonderzoek beslisten we op dat moment al om de site niet meteen te ontwikkelen en ook het tijdelijke gebruik van de site te beperken tot activiteiten die de ondergrond niet verstoren.
Website Stad Mechelen, 18 juni 2021
Al is die geschetste chronologie een beetje onvolledig: het stadsbestuur (de vorige coalitie, red.) wist namelijk al één jaar eerder, in november 2018, dat het oefenterrein verontreinigd was met PFOS. Dat blijkt uit de notulen van de vergadering van het toenmalige Mechels college.
In diezelfde notulen valt ook te lezen dat een meer “site-specifieke benadering” nodig is in afwachting van meer structurele toetsingswaarden voor PFOS/PFOA: “Gezien de snelle evoluties rond nieuwe kennis over PFOS/PFOA en de gevolgen ervan op de toetsingswaarden heeft het weinig zin om nu een dergelijk uitgebreide analyse te doen: de kans is reëel dat dit kader verouderd is tegen dat de werken [met het oog op de ontwikkeling van het binnengebied van de brandweerkazerne] moeten starten.” OVAM verklaarde zich toen ook niet akkoord met het voorgestelde toetsingskader voor PFOS/PFOA.
augustus 2018: bijkomend onderzoek van het oefenterrein van de brandweer
november 2018: kennisname PFOS-vervuiling door het voormalige Mechelse college; OVAM verklaart zich niet akkoord met het voorgesteld toetsingskader voor PFOS/PFOA
oktober 2019: verhuis van de brandweer naar de Waterduivel, vlakbij de Nekkerhal
2020: OVAM keurt het oriënterend bodemonderzoek niet goed en vraagt aanvullend onderzoek
juni 2021: schepen voor Leefmilieu Marina De Bie verwacht dat het oriënterend bodemonderzoek binnenkort conform wordt verklaard door OVAM
OVAM heeft zich nog niet akkoord verklaard met het toetsingskader. Een meer site-specifieke benadering is nodig in afwachting van meer structurele toetsingswaarden.
Notulen Mechels college van 9 november 2018
Signaal
In het Radio1-programma De Ochtend (VRT) van zaterdag 19 juni gaf Vlaams minister van Binnenlands Bestuur en titelvoerend burgemeester van Mechelen Bart Somers (Open VLD) aan dat er in 2017-2018 een afsluitend onderzoek gebeurde, omwille van de nakende verhuis van de brandweer – om na te gaan wat er op het terrein aanwezig was: “Maar er is nooit een signaal van OVAM geweest dat daar bijzondere maatregelen moesten komen, dat er daar een wezenlijk probleem was”, stelt de minister, die eind 2018 nog gewoon burgemeester van Mechelen was.
In een telefonische reactie verduidelijkte titelvoerend burgemeester Bart Somers dat OVAM, door het toetsingskader niet te aanvaarden, louter aangaf dat er meer onderzoek moest gebeuren, niet dat er bewarende maatregelen nodig waren of dat de bevolking moest gewaarschuwd worden.
Voor een formele reactie van het Mechels stadsbestuur verwees Somers ons door naar schepen voor Leefmilieu Marina De Bie (Groen) – “U heeft haar daarvoor ook al een mail gestuurd.” (Zie kaderstukje)
Of er dan niemand bij de milieudienst van de stad destijds advies kon geven rond de PFOS-problematiek, vroegen we de titelvoerend burgemeester nog. Zo publiceerde OVAM, midden 2018, nog een onderzoek over PFAS-verontreiniging (waar PFOS en PFOA een vorm van zijn, red.) op onder meer oefenterreinen van brandweerkazernes. “Een lokaal bestuur moet niet alle studies van OVAM lezen”, reageert Somers, “het is aan OVAM om te verwittigen: als zij weten dat er ergens een bedreiging is voor de volksgezondheid is het haar taak om het lokaal bestuur of zelfs de mensen die er wonen te verwittigen.”
Een lokaal bestuur moet niet alle studies van OVAM lezen. Het is aan OVAM om te verwittigen
Titelvoerend burgemeester van Mechelen en Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Bart Somers
Grote kost
Even terug naar het jaar 2018. Toen liet een ontwikkelaar, die plannen had met het binnengebied van de brandweerkazerne, een bodemonderzoek uitvoeren in functie van het grondverzet. Waarna een kostenraming volgde met een verdeling van de kosten tussen de stad en de ontwikkelaar op basis van het principe ‘de vervuiler betaalt’.
Op 9 november 2018 kreeg het toenmalige stadsbestuur de resultaten gepresenteerd van de bodemonderzoeken die ook de PFOS-verontreiniging van het oefenterrein van de brandweer bevestigden. Zo bleek uit bijkomend onderzoek, van augustus 2018, “dat er geen verhoogde concentraties PFOS/PFOA voorkomen dieper dan 2,5 meter (ca. grondwaterniveau)” en dat de PFOS-verontreiniging “effectief beperkt blijft tot een gedeelte van het perceel van de blusoefeningen, maar niet verder verspreid is tot het privé-perceel”.
Verontreiniging met PFOS op het oefenterrein is rechtstreeks gelinkt aan het gebruik van blusschuimen door de brandweer
Notulen Mechels college, november 2018
Maar doordat OVAM zich niet akkoord verklaarde met het voorgestelde toetsingskader voor de PFOS/PFOA en er “nog te weinig praktijkkennis voorhanden is voor de reiniging van PFOS-PFOA-houdende gronden” bleek een eenduidige schatting van de kosten voor de bodemsanering moeilijk en onzeker. Wat wel zekerder leek, was “dat de kosten ten gevolge van de verontreiniging een grote financiële impact hebben op het project, in het bijzonder voor de stad.”
Op basis van deze resultaten gaf het college, op 9 november 2018, de opdracht aan haar stadsdiensten “om alternatieve pistes tot invulling van het binnengebied van de brandweerkazerne te onderzoeken in het licht van de recent ontdekte vervuiling op de site.”
Grote kans
Dat oefenterreinen van de brandweer potentieel vervuilde gebieden zijn, bleek al uit een OVAM-studie uit juni 2018 – dat las je hierboven al toen we minister Somers even aan de lijn hadden.
Het OVAM-rapport zoomt onder meer in op enkele oefenterreinen waar het bewuste brandblusschuim regelmatig en langdurig werd gebruikt. Er bleek een grote kans te bestaan dat daarbij PFAS vrijkwam in het milieu. (In datzelfde OVAM-rapport komen trouwens ook Zwijndrecht en de Mechelse DuPont-site ter sprake, red.).
Verhoogde gehaltes in grond en grondwater worden in voorliggende studie voornamelijk gemeten bij brandweer-oefenplaatsen.
OVAM-onderzoek uit 2018 naar aanwezigheid van PFAS in grondwater, bodem en waterbodem ter hoogte van risicoactiviteiten in Vlaanderen (publicatiedatum: 26.06.2018)
| Type locatie | Subcategorie | Activiteit | Kans op vrijkomen PFAS in milieu (grond, grondwater, waterbodem, lucht) |
| Inzet Brandblusschuim (AFFF) (1970-2011/heden) | Brandweer-oefenplaatsen | Regelmatig, langdurig gebruik van oa PFAS houdend schuim | Groot |
Infovergadering
Op de infopagina van Stad Mechelen valt te lezen dat het nog niet duidelijk is in hoeverre de verontreiniging in het grondwater is doorgedrongen. De voorlopige meetwaarden gaf de stad wel al mee.
Op zaterdag 19 juni verstuurde de stad, na advies van het Agentschap Zorg en Gezondheid, een extra persbericht met bijkomende voorzorgsmaatregelen, waaronder de aanbeveling voor jonge kinderen en zwangere vrouwen om zelf-geteelde groenten niet te consumeren.
De onmiddellijke buurtbewoners kunnen voor meer informatie terecht op de bewonersvergadering van donderdag 24 juni om 20 uur in de voormalige brandweerkazerne [UPDATE 22.06.2021: locatie is gewijzigd naar sporthal Winketkaai]. Inschrijven kan tot en met dinsdag 22 juni.
Onze vragen
| We legden schepen voor Leefmilieu Marina De Bie (Groen) vrijdagavond 18 juni enkele vragen voor per mail, maar de schepen liet ons daags nadien weten dat ze deze vragen pas begin volgende week kan beantwoorden: “Gisteravond [vrijdagavond 18 juni] hebben we vanuit het Agentschap Zorg en Gezondheid het bericht ontvangen dat zij in de schoot van de Vlaamse regering een overleg hadden met OVAM. Na overleg hebben ze geoordeeld dat er bijkomende voorzorgsmaatregelen moeten worden genomen onder andere op de site van de brandweerkazerne. Vandaag [zaterdag 19 juni] brengen we alles in orde om dit zo snel mogelijk uit te voeren en de bewoners te informeren.” Titelvoerend burgemeester Bart Somers verzekerde ons aan de telefoon dat het antwoord vanuit de stad spoedig volgt. Dit waren onze vragen aan schepen De Bie: 1) Op de informatiepagina over de PFOS-verontreiniging ter hoogte van de voormalige brandweerkazerne staat dat de vaststelling van PFOS/PFOA gebeurde na de verhuis van de brandweer. Dat is oktober 2019. Nochtans werd het voormalige college reeds op 9 november 2018 op de hoogte gebracht van het feit dat het voormalige oefenterrein verontreinigd was met PFOS/PFOA. Kunt u mij toelichten waarom er geen melding wordt gemaakt van het feit dat de PFOS-verontreiniging al in 2018 werd vastgesteld en de stad hiervan op de hoogte was – en dus niet pas een jaar later na de verhuis van de brandweer? 2) Wat maakt dat de stad in 2018 niet over deze verontreiniging op het oefenterrein communiceerde met de buurt? 3) Wat betekent volgens u de vaststelling over het oefenterrein in de notulen van het college van 9 november 2018: “dat er geen verhoogde concentraties PFOS/PFOA voorkomen dieper dan 2,5 meter (ca. grondwaterniveau)”? Concreet: Bestond hier dan geen kans dat er mogelijks PFOS/PFOA in het grondwater was terechtgekomen? |
UPDATE: Op woensdag 23 juni kregen we een reactie vanuit het kabinet van schepen voor Leefmilieu De Bie. We publiceren het integrale antwoord hieronder en voegden enkele bedenkingen (cursief) toe.
| Stad Mechelen is inderdaad in de loop van 2018 op de hoogte gebracht van de verontreiniging in aanloop naar de verhuis van de brandweer. De bodemonderzoeken waarin de verontreiniging vastgesteld werd, werden toen uitgevoerd in het kader van de toekomstige ontwikkeling na de stopzetting van de activiteiten van de brandweer. Ik begrijp je verwarring gezien de info op de website verwijst naar het oriënterend bodemonderzoek dat naar aanleiding van de verhuis van de brandweer werd uitgevoerd. → Langs onze kant is er geen verwarring. Ook gaat dit artikel niet over het moment van het oriënterend onderzoek, wel over het tijdstip waarop Stad Mechelen wist dat er PFOS en PFOA aanwezig was in de bodem van de site. Doordat Stad Mechelen op haar communicatiepagina schreef dat uit het bodemonderzoek na de verhuis bleek dat deze stoffen op de site aanwezig zijn, zou een achteloze lezer kunnen afleiden dat de stad deze vaststelling pas nà oktober 2019 voor het éérst vernam. Dat is dus niet het geval: eerder bodemonderzoek uit 2018 bracht dit al aan het licht, bewezen de notulen van het college van november 2018. Dit wordt hier bevestigd door het kabinet van de schepen. Zoals je hebt kunnen lezen in het collegebesluit van 9 november 2018 werd de verontreiniging op de agenda geplaatst van het College van Burgemeesters en Schepenen omwille van de hoge bijkomende kosten voor de stad en de gevolgen voor mogelijke ontwikkelingen. Het was toen ook al geweten dat de verontreiniging in het grondwater zat. Dat een zuivering nodig zou zijn voor de sanering van lozingswater van de bronbemaling was ook één van de kosten die toen op tafel lagen. → Het kabinet van schepen voor Leefmilieu De Bie bevestigt hiermee dat eind 2018 geweten was bij Stad Mechelen dat de PFOS-verontreiniging ook in het grondwater van de site zat. Zoals ook te lezen in het collegebesluit was er in die periode geen referentiekader en er waren zelfs nog geen richtlijnen voor onderzoek. Het was toen al duidelijk dat bij de nakende stopzetting nog een decretaal bodemonderzoek moest gebeuren. Dat was een concreet aanknopingspunt om de verontreiniging mee op te nemen in de officiële procedure, wat vervolgens ook gebeurd is. De stad heeft eerder nog niet gecommuniceerd naar de omwonenden omdat zij nooit het signaal gekregen heeft dat er een aanleiding was om reeds veiligheids- of voorzorgsmaatregelen te nemen vooraleer de verontreiniging beter in kaart gebracht werd. Omdat de stad toch het voorzorgsprincipe wilde hanteren, werden de activiteiten voor de tijdelijke invulling van het terrein beperkt tot activiteiten die de ondergrond niet verstoorden. |
UPDATE: Ook de perswoordvoerder van OVAM reageerde op woensdag 23 juni. Hieronder lees je het integrale antwoord op onze vier vragen.
| 1) Hoe reageert u op de stelling dat OVAM nooit een alarmsignaal heeft gegeven over het risico van PFOS ten aanzien van Stad Mechelen? OVAM: Er was tot recent geen aanleiding voor een alarmsignaal. De ontwerp bodemsaneringsnormen dateren van april 2021. 2) Over het toetsingskader dat OVAM niet aanvaardde in 2018, stelt mijnheer Somers dat dit aangaf dat er meer onderzoek moest gebeuren, maar niet dat er bewarende maatregelen moesten worden genomen of dat de bevolking moest worden gewaarschuwd. Hoe kijkt u daarnaar? OVAM: Het klopt dat er in 2018 nog geen sprake was van bewarende maatregelen. In eerste instantie werd er ingezet op preventie over de blusschuimen. Deze werden gecommuniceerd aan de brandweer. 3) Wat was de reden voor het bijkomend onderzoek dat nodig was in het kader van het oriënterend onderzoek dat OVAM in 2020 niet goedkeurde? En klopt het dat dit bijkomend onderzoek niet omwille van PFOS was? OVAM: Dat was inderdaad niet omwille van PFOS. In het rapport van het OBO van 2020 werd geen duidelijke uitspraak gedaan over de verontreiniging met PAKS en zware metalen. Er werd zelf door de deskundige geconcludeerd dat de historische verontreiniging veroorzaakt door het puin bijkomend onderzocht moest worden. 4) Hoe en wanneer werd er teruggekoppeld bij de verstrenging van de normen in het kader van PFOS ten aanzien van de stad? OVAM: Deze werden vooraf aangegeven aan alle erkende bodemsaneringsdeskundigen + gepubliceerd op website. Het is aan de EBSD [erkend bodemsaneringsdeskundige] om deze mee te nemen bij verdere uitvoering van onderzoeken, … |
UPDATE: Brandweer had jarenlang kippenren vlak naast PFOS-terrein
Vooruit-fractieleider Thijs Verbeurgt gaat komende gemeenteraad, via een mondelinge vraag, door op de informatie die (ex-)leden van de brandweer krijgen.
As Gau Paust 
Ter info! Nog wat bijkomende vragen voor de milieudienst/het stadsbestuur. PS: sterk werk met AGP!
Beste groet, Hendrik
LikeGeliked door 1 persoon