Stad Mechelen geeft foutparkeerders duwtje in de rug

Met behulp van ‘nudging’ – of enkele spreekwoordelijk duwtjes in de rug – slaagde onze stad er in om significant méér foutparkeerders hun boete op tijd te laten betalen. De truc: een begeleidende brief met enkele gedragsinterventies die, na een maandenlang experiment, het grootste aantal foutparkeerders wist te verleiden. Die brief zet onze stad ondertussen ook in bij boetes voor de negatie van autoluwe zones.

Foto: ballonnen olifant (ontwerp van Flipo.be)

Wat u zich van midden 2020 tot begin maart 2021 allicht niet realiseerde, is dat u deelnam aan een grootschalig gedragsexperiment in onze stad. Ten minste, als u in die periode een GAS-boete voor foutparkeren in de bus gekregen heeft. Onderzoekers van het Steunpunt Bestuurlijke Vernieuwing van de KU Leuven trachtten namelijk in die periode via verschillende brieven om méér foutparkeerders te verleiden hun GAS-boete tijdig te betalen. “Om praktische en methodologische redenen konden we geen gebruik maken van een vooraf verkregen geïnformeerde toestemming”, lezen we daarover in het onderzoeksrapport. “We hebben er daarom specifiek zorg voor gedragen dat de impact en de lasten van de interventies op het gedrag van deelnemers zo laag mogelijk bleven.”

Om praktische en methodologische redenen konden we geen gebruik maken van een vooraf verkregen geïnformeerde toestemming
Uit het rapport Nudging in actie: beleidsexperimenten ontwerpen op basis van gedragsinzichten

EAST

Het onderzoek baseerde zich op de terugbetalingstermijn van 2.664 individuen, bedrijfswagens niet meegerekend, die gedurende de negen maanden doorlooptijd van het experiment een controlebrief of één van de drie aangepaste brieven ontvingen.

Eén enkel, subtiel extra zinnetje – of nudge – aan de brief bleek niet voldoende om de betalingsgraad significant te verhogen (da’s de verhouding tussen dossiers die op tijd betaald zijn en dossiers die te laat betaald werden, red.). De experimentele brief met een combinatie van alle communicatieve aanpassingen leverde uiteindelijk het beste resultaat op.

Het onderzoeksdesign was een Cluster Randomized Controlled Trial met een controlegroep en drie interventiegroepen. Bij clusterrandomisatie wordt de interventie toegediend op niveau van de groep of cluster in plaats van op individueel niveau. Die keuze vloeide voort uit de procedure die GASAM, de interlokale vereniging die de Mechelse GAS-dossiers opvolgt, hanteert voor het uitsturen van de boetebrieven, namelijk op basis van batches van opgespaarde boetes per aantal dagen. Elke batch kreeg dus één van de interventies toegewezen.

De brief met het beste resultaat (69% op tijd betaalde boetes, red.) maakte de boodschap:

gemakkelijk en vereenvoudigde door minder tekst, toegankelijke taal, persoonlijke aanspreking en kleur;
opvallend en accentueerde mogelijke extra kosten als de boete niet op tijd betaald zou worden;
sociaal en beschreef wat de meeste mensen doen, namelijk dat twee op drie personen de boete op tijd betalen.

**Percentage op tijd betaalde brieven per interventie op basis van geobserveerde proporties**. Op basis van significantietesten gingen de onderzoekers na of de proportie tijdig betaalde boetes van de interventiegroepen significant hoger lag dan die van de controlebrief. Daarnaast scheidden de onderzoekers ook de ‘cluster-gerelateerde variantie’ van de ‘interventie-gerelateerde variantie’. Het effect van de controle- en interventiebrieven op de betalingsgraad van individuen is namelijk mede afhankelijk van de cluster waaraan een individuele brief is toegewezen – de kans dat een individu die toegewezen is aan een controlebrief-batch toch een experimentele brief zou krijgen was namelijk nul. Met andere woorden: mochten de onderzoekers die clustering niet meenemen in hun analyse, dan zouden zij de variantie overschatten in de data en zou er dus ook een grotere kans zijn dat zij significante effecten vaststellen die er eigenlijk niet waren. (Bron: rapport ‘Nudging in actie: beleidsexperimenten ontwerpen op basis van gedragsinzichten’ + website Stad Mechelen)

Deze techniek staat onder gedragswetenschappers bekend als het EAST-model: als je gedrag wil aanmoedigen, maak het dan gemakkelijk (Easy), opvallend (Attractive), sociaal (Social) of tijdig (Timely).

Vijfde brief

Oorspronkelijk was er ook nog een vijfde interventiebrief, maar een ‘batch’ met aangepaste brieven geraakte per ongeluk nooit de deur uit (het ging om de brief die de vereenvoudiging bovenop de sociale norm zou uittesten, red.). “Tijdens dit uitgebreid experiment bleek dat een aantal boetes wegens een administratieve vergissing niet werden verstuurd. De geadresseerden hebben geen boete ontvangen”, verduidelijkt Werner Van Herle van de afdeling preventie en veiligheid bij Stad Mechelen. “Naar aanleiding hiervan werd onmiddellijk de nodige extra controlemechanismes ingebouwd om dit naar de toekomst toe recht te zetten.”

“Ondertussen wordt deze nudge-brief niet enkel gebruikt voor inbreuken ten aanzien van parkeren en stilstaan maar ook voor de negatie van het verkeersbord C3 – onder andere voor autoluwe binnenstad”, merkt Van Herle op.

Ondertussen wordt deze nudge-brief niet enkel gebruikt voor inbreuken ten aanzien van parkeren en stilstaan maar ook voor de negatie van het verkeersbord C3
Werner Van Herle – Afdeling preventie en veiligheid, Stad Mechelen

Door het aantal tijdige betalers te verhogen, vermindert niet alleen de administratiekost voor de stad maar ook voor de burger zelf. Het aantal op tijd betaalde boetes steeg van 60,4 naar 69% tijdens het experiment. Wat neerkwam op 3.169 euro versnelde inkomsten voor de stad. Voor GASAM en de Stad Mechelen komt dit neer op 1.7% van het totale bedrag of 4.9% van de te laat of niet betaalde bedragen, stellen de rapporteurs.

“Om een beter beeld te krijgen van de mogelijke neveneffecten van deze specifieke nudges in deze specifieke context is vervolgonderzoek naar publieke acceptatie aangewezen”, bevelen de onderzoekers nog aan in hun rapport. Hoe het precies zit met die publieke acceptatie onder Mechelaars wilden we daarom weten. “Buiten sporadische telefonische vragen hieromtrent aan de GAS-medewerkers hebben wij verder geen zicht op publieke acceptatie zeker niet specifiek onder Mechelse overtreders”, aldus Van Herle.

Toch is het niet de eerste maal dat onze stad experimenteert met nudging of gedragsbeïnvloeding ten voordele van een bepaald gewenst gedrag. De combinatie van een rode loper met kunstwerken aan de Minderbroedersgang moet zo bijvoorbeeld potentiële wildplassers verleiden om liever even verderop in de ‘green-pee’, een openbare planten-pissijn, te plassen in plaats van tegen de muur van de Minderbroederskerk.